Επιμέλεια κειμένου
Ελένη Χατζούδη – Τούντα
Πηγή: «Μικρασιατικά χρονικά» 20ος τόμος
Αθήνα 1998
Οι δεισιδαιμονίες, οι προκαταλήψεις, οι μαγείες για την καταπολέμηση των ασθενειών, ήταν αυτά που επικρατούσαν σε πολλούς λαούς μέχρι τις αρχές του εικοστού αιώνα.
Ο πρώτος που διαχώρισε την ιατρική από τη μαγεία ήταν ο Ιπποκράτης. Όμως ακόμη και σήμερα οι παλιότεροι θα θυμούνται πως αντιμετωπίζετο π.χ. η παρωτίτις, ο ίκτερος και ένα σωρό άλλα νοσήματα.
Στην Ανατολή, στη Σμύρνη, στη Μικρασία, όπου ο άγραφος και απαράβατος νόμος «το κισμέτ»,ακόμη και σήμερα ρυθμίζει τις πράξεις, τις σχέσεις και τα έργα των ανθρώπων, δεν ήταν δυνατόν παρά να υποστούν την επίδραση της δεισιδαιμονίας και να αναζητήσουν «θεραπευτικά μέσα» για την καταπολέμηση των ασθενειών.
Στον αγράμματο ελληνικό πληθυσμό ήταν πολύ διαδεδομένη η μαγγανεία. Πολλές Μικρασιάτισες και μάλιστα Σμυρνιές, έκαναν τις γητεύτρες και τις γιάτραινες, που τις ήξεραν από τις γιαγιάδες τους και οι άντρες από τους παππούδες τους.
Αναφέρω μερικά παραδείγματα σχετικά με τις γιάτρισες της εποχής στη Σμύρνη:
- Για το σαρλίκι (ίκτερος ή χρυσή).
Ήταν στη Σμύρνη δυο αδελφές, Μιρζάν ήταν τ` όνομά τους και η κατοικία τους στου Αβραάμ το σοκάκι. Αυτές λοιπόν οι αδελφές έδωσαν στον άρρωστο να πιει ούρα μικρού παιδιού ανάμεικτα με ροδόσταμο και με αφρό αυγού. Άλλοι έδωσαν στον άρρωστο υγρό πικραγγουριάς να ρουφήξει από τη μύτη.
Άλλη θεραπεία από άλλους γητευτές ή γητεύτρες ήταν η μεταξωτή κίτρινη κλωστή. Μετρούσαν το μπόι του αρρώστου και μετά έκοβαν σε μικρά κομματάκια την κλωστή και την έριχναν σ` ένα φλιτζάνι με μέλι φτιάχνοντας ένα μαντζούνι. Αυτό το μαντζούνι το έδιναν στον άρρωστο να το φάει. Αλλά την ώρα που έκοβε η γητεύτρα την κλωστή έλεγε: «Όπως κόβω το μετάξι να κοπεί το σαρλίκι σου». Πάνω δε στο χείλος ή μεταξύ των φρυδιών χάραζε ένα σταυρό. Η κυρά – Παρασκευούλα, από το Κερατοχώρι, ήταν ξακουστή γητεύτρα.
- Για το άνοιγμα της μύτης.
Αυτή τη γητειά την εφάρμοζε η κόνα – Ολυμπία, του φουρνάρη του Χιώτη, στου νταή – Χρήστου το σοκάκι κι ένα σωρό άλλοι. Η κόνα – Ολυμπία λοιπόν, πίεζε τη μύτη του αρρώστου κι έλεγε: «Ζαχαρίας εσφάγη εν οίκω Κυρίου και το αίμα αυτού πέτρα». Μετά κρεμούσε ένα δαχτυλίδι με «ματοστάθη» πάνω στον άρρωστο.
- Για τον κουκλού (κοκκύτης).
Πήγαιναν το άρρωστο παιδί στη θάλασσα με μια κλωστή. Μετρούσαν σαράντα κύματα κι έκαναν σαράντα κόμπους. Μετά έριχναν την κλωστή στη θάλασσα κι έλεγαν: «Όπως περνούν τα κύματα να περάσει κι ο κουκλού».
Άλλη θεραπεία ήταν να κάνει ο ασθενής εισπνοές στο γκάζι (φωταέριο)!
Μια από τις καλύτερες γιάτραινες στη Σμύρνη ήταν η «εφφέδενα» (λεβέντισσα), στη συνοικία του Σαν – Ρόκκου. Αυτή έδινε αφέψημα από τις μύτες των βούρλων με πολύ ζάχαρη και σιρόπι.
- Για τις μαγουλάδες.
Ένας από τους «ειδικούς» της γιατρειάς αυτής ήταν ο Γιωργάκης ο αχτάρης (μικροπραματευτής) στου Χαλεπλά το σοκάκι. Αυτός έπαιρνε μια ξύλινη κουτάλα τη βουτούσε στο μελάνι ή στη μουτζούρα του τηγανιού και ζωγράφιζε «τσι μαγουλάδες» με μια πεντάλφα κι έλεγε: «ο Ιησούς νικά και πάντα βοηθά κι η κερά μας Παναγιά ούλα τα κακά σκορπά». Ως εδώ όμως για σήμερα οι γιατρειές και οι γητειές. Στο επόμενο η συνέχεια.