Η Ιστορία είναι ένα πολύ σοβαρό μάθημα,που όμως από το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν αντιμετωπίζεται με τη δέουσα σοβαρότητα και το ομολογώ εγώ που υπηρετώ αυτό το σύστημα ,είμαι μέρος του και έχω το ίδιο μερίδιο ευθύνης.Κάποτε την ιστορία την έγραφαν σοβαροί ακαδημαϊκοί δάσκαλοι.Σήμερα τα σχολικά βιβλία ιστορίας γράφονται «στο πόδι»,από ιστορικούς οι οποίοι επιλέγονται με κριτήριο το να μην είναι εθνικιστές (γι’ αυτούς εθνικιστής είναι και ο φιλόπατρης).Ετσι βιβλία εκδίδονται και σ’ ένα μήνα αποσύρονται ,σ’ έναν χορό εκατομμυρίων ,που μάλλον δεν απασχολεί κανένα (!;)Θα έπρεπε όμως να μας απασχολεί όλους. Θα μου πείτε ότι όλ’ αυτά τα γνωρίζετε και ότι δε μπορείτε να κάνετε τίποτα,γιατί όλοι είμαστε ανίσχυροι απέναντι σ’ ένα ανύπαρκτο κράτος.Σωστά.Οσα όμως είπα πιο πάνω είναι απλά μια εισαγωγή σ’ αυτό που θ’ ακολουθήσει.
Το 2008 σε διαγωνισμό του ΑΣΕΠ μπήκε η ερώτηση «Ποιος είναι ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς;».Εχω τεράστιες αμφιβολίες για το αν μπόρεσε κανείς να απαντήσει σωστά σ’ συτή την ,κατά τα άλλα,εύκολη ερώτηση.Και σας ρωτώ τώρα κι εγώ εσας τους Μικρασιάτες το ίδιο: «Ποιος είναι ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς;»Σας βλέπω όλους και σας ακούω να απαντάτε με μια φωνή «Ο Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος».Αυτό φαντάζομαι πως απάντησαν και οι διαγωνιζόμενοι του ΑΣΕΠ,χάνοντας σίγουρα τα μόρια από αυτήν την απαντηση,γιατί η σωστή απάντηση είναι «Ο Ιωάννης Δούκας Βατάτζης» .Ο Ιωάννης ο Γ΄ο Φτωχός ή ελεήμων,είναι ο Μαρμαρωμένος βασιλιάς. Γεννήθηκε το 1193 στο Διδυμότειχο κι έφερε το αξίωμα του πρωτοβεστιαρίτη. Πατέρας του ήταν ο Δούκας του θέματος των Θρακησίων και Δομέστικος της Ανατολής,Βασίλειος Δούκας Βατάτζης και η μητέρα του ήταν η Αγγελίνα ,κόρη του Ισσαακίου ,γιου του Κωνσταντίνου Αγγέλου και της Θεοδώρας Κομνηνής ,κόρης του Αλέξιου Α΄Κομνηνού.Ο Ιωάννης είχε κι έναν αδερφό τον Ισσαάκιο Δούκα,σεβαστοκράτορα. Ο ίδιος ο Ιωάννης υπέγραφε τις επιστολές ως Δούκας Βατάτζης ,για να δηλώσει τη σχέση του με τη μεγάλη οικογένεια των Δουκών. Οσο για το όνομα Βατάτζης ή Βατάτσης ,ήταν μάλλον λαΪκής προέλευσης.
Ο Ιωάννης Βατάτζης όταν ενηλικιώθηκε ,πέθαναν οι γονείς του και του άφησαν μεγάλη περιουσία.Δεν άντεχε όμως να ζει στο φραγκοκρατούμενο Διδυμότειχο και αφού μοίρασε ένα μεγάλο μερος της περιουσίας του στους φτωχούς έφυγε για το Νυμφαίο της Βιθυνίας.Η περιοχή αυτή ηταν η ελεύθερη περιοχή της αυτοκρατορίας της Νίκαιας και κατάφερε να γνωρίσει τον βασιλιά Θεόδωρο Α΄Λάσκαρη,αφού ιερέας στ’ ανάκτορα ήταν ο αδελφός του πατέρα του. Εγινε αυτοκράτορας της Νίκαιας μετά τον γάμο του με την Ειρήνη ,κόρη του Αυτοκράτορα της Νίκαιας. Την επιλογή αυτή του Θεοδώρου ως αυτοκράτορα την δικαιολογεί εύστοχα ο πανεπιστημιακός Αλέξανδρος Διομήδης, στο έργο του ¨Βυζαντιναί Μελέται¨ αναφέρει σχετικά τα εξής: ¨σε ένα κράτος όπου ο πολεμικός συναγερμός ήταν μόνιμη κατάσταση, ανεζητήθη όχι ο νόμιμος διάδοχος αλλά ο ικανός, ο δυνάμενος να αντιμετωπίζει τους εχθρούς¨
Ο Βατάτζης υπήρξε ο κυριότερος συντελεστής της αποκατάστασης του Βυζαντίου.Αν οι Φράγκοι έφυγαν από την Πόλη το 1261,αυτό οφείλεται σ’ αυτόν.Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος επωφελήθηκε από τα αποτελέσματα της πολιτικής του Βατάτζη.Ο Ιωάννης Βατάτζης προετοίμασε το έδαφος κι έκανε δυνατή την αποκατάσταση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Ο Ιωάννης αν και πέθανε το 1254,δηλ.200 χρόνια πριν την Αλωση της πόλης, ονομαστηκε «πατέρας των Ελλήνων». Αρχικά ,τάφηκε σ’ ένα μικρό μοναστήρι στη Μαγνησία της Μ.Ασίας . Η ιστορία του όμως δε σταματά με την ταφή του.Επτά χρόνια μετά το θάνατό του ανοίχτηκε ο τάφος του ,αφού πολλές μαρτυρίες για θαύματα άρχισαν να υπάρχουν και τότε όλοι βρέθηκαν μπροστά στο μεγαλύτερο θαύμα.Ο βασιλιάς αν και επτά χρόνια νεκρός ,έμοιαζε κοιμώμενος.Το χρώμα του ήταν ροδαλό και τα ρούχα του άφθαρτα.Δεν έμοιαζε νεκρός ,αλλά μάλλον ,μαρμαρωμένος.Από τότε και μετά το σώμα του Ιωάννη Βατάτζη εξαφανίστηκε .Τα θαύματα συνεχίστηκαν και ο κάποτε Βασιλιάς ,έγινε άγιος από την εκκλησία μας και τιμάται στις 4 Νοεμβρίου ως Αγιος Ιωάννης Βατάτζης ο Ελεήμων εξαιτίας του φιλεύσπλαχνου χαρακτήρα του και της βοήθειας που πρόσφερε στους φτωχούς.Και πάλι όμως η ιστορία του δε σταματά με την αγιοποίησή του.
Οι χριστιανοί έκρυψαν το σώμα του αγαπημένου τους βασιλιά .Στη δεκαετία του 1950 αρχίζουν να ακούγονται και πάλι μαρτυρίες .Αυτή τη φορά από το στόμα του Γέροντος Εφραίμ της Αμερικής ,ο οποίος είπε ότι την πληροφορία για την ύπαρξη του Ιωάννη την άκουσε από το στόμα του Αρχιερέα Ιερόθεου εκ Μικρασίας .Αυτός διηγήθηκε ότι είδε με τα μάτια του τον κοιμώμενο βασιλιά. «Ο θρύλος λέει ότι ο βασιλιάς θ’αναστηθεί όταν γίνει ο 3ος Παγκόσμιος πόλεμος .Το χέρι του βρίσκεται στο σπαθί και το σπαθί είναι τραβηγμένο από το θηκάρι.Λίγα μόνο εκατοστά απομένουν (έλεγε τότε ο γέροντας) για να βγει το σπαθί από το θηκάρι.Μόλις το σπαθί βγει,θα γίνει πόλεμος και τότε…»
Τα χρόνια περνούν και στη δεκαετία του 1970 έναν Ελληνας καθηγητής επισκέπτεται στο Πανεπιστήμιο της Κων/πολης δύο Τούρκους καθηγητές (κρυπτοχριστιανούς).Μετά από μια συζήτηση για την επανάκτηση της Πόλης,του ζητούν να τους ακολουθήσει.Με δεμένα τα μάτια τον οδήγησαν σ’ ένα μέρος περίπου 10 χλμ. Από την Κων/πολη.Τον κατέβασαν από το αυτοκίνητο και τον οδήγησαν σ’ ένα μέρος ,που από την υγρασία κατάλαβε ότι ήταν σπηλιά.Οταν του άνοιξαν τα μάτια ,βρέθηκε μπροστά σ’ έναν ανοιχτό τάφο ,όπυ υπήρχε ένας άνδρας ντυμένος με ρουχα βασιλικά της Ρωμαικής Αυτοκρατορίας.Διέκρινε δύο πορφυρούς σταυρούς στους ώμους,όμως το πιο συγκλονιστικό ήταν ότι αυτός ο άντρας έμοιαζε να κοιμάται.Είχε το χέρι στη λαβή του σπαθιού και το σπαθί ήταν τραβηγμένο από το θηκάρι ,αλλά όχι εντελώς.Εμεναν λίγα εκατοστά για ν’ αποσπαστεί το σπαθί από τη θήκη.Οι Τούρκοι καθηγητές είπαν ότι αυτός ήταν ο Ιωάννης δουξ Βατάτζης.Το μυστικό μεταδίδεται από γενια σε γενιά .Το σπαθί μετακινείται ένα με δύο χιλιοστά την πενταετία περίπου.
Στη δεκαετία του 1980 μια καινούργια ιστορία μας θυμίζει και πάλι το θρύλο του Μαρμαρωμένου.Δύο στρατηγοί,έναν Ελληνας κι ένας Τούρκος,υπηρετούσαν στον Εβρο και είχαν συνδεθεί με φιλια ,αν και βρισκόταν σε διαφορετικές πλευρές.Οταν έφτασε ο καιρός που θα χώριζαν ,αφού θα πήγαιναν σε άλλες υπηρεσίες,ο Τούρκος θέλησε να αποδείξει εμπράκτως την φιλία του στον Ελληνα.Ετσι ένα βράδυ τον πήρε με το αυτοκίνητό του και τον οδήγησε προς την Πόλη.Μπήκαν στα στενά κι έφτασαν μπροστά σε μια καγκελόπορτα.Ο Ελληνας ακολουθούσε με εμπιστοσύνη τον Τούρκο.Ανοιξαν έκλεισαν πόρτες και τέλος ο Τούρκος έβγαλε ένα κλειδί κι άνοιξεμια σιδερένια πόρτα που οδηγούσε σ’ ένα υπόγειο.Μύριζε μούχλα κι εγκατάλειψη.Περπάτησαν στα σκοτεινά και βρέθηκαν μπροστά σε μια ακόμη πόρτα.Ηταν η τελευταία.Την άνοιξαν και βρέθηκαν σ’ ένα υπερκόσμιο χώρο,μυστηριακό.Ο Ελληνας τα’χασε.Στο πατωμα μισοανασηκωμένος στον ένα αγκώνα βρισκόταν ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς.Ο Τούρκος είπε πως πρώτα ήταν ξαπλωμένος ,αλλά τα τελευταία χρόνια άρχισε να σηκωνεται.Οι άνδρες έφυγαν χωρίς να μιλάνε.Οι πόρτες ξανάκλεισαν.
Ο στρατηγός πέθανε το 2001 και τη μαρτυρία επιβεβαίωσε η αδελφή του,Ελένη, η οποία προσθέτει και μια ακόμη πληροφορία.Ο αδερφός της της είπε ότι πανω από το κεφάλι του Βασιλιά υπήρχε μια επιγραφή που έγραφε τ’ όνομα Ιωάννης.
Και μια προσωπική εξομόληγηση.Σ’ αυτούς του καιρούς που κι «ο άρτος ο επιούσιος» είναι δύσκολο να βρεθεί,μη θεωρήσει κανείς ότι συνεπαρμένη από Μεγαλοιδεατισμούς δημιουργώ φρούδες ελπίδες στους Ελληνες.Καλό είναι όμως να γνωρίζουμε κάποια πράγματα ιστορικά που δεν τα διδασκόμαστε στο σχολείο .Οσο για τις προφητείες και τις μαρτυρίες κάποιων ανθρώπων,κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να τις αποδεχτεί άκριτα.
Βίκυ Χατζηκυριάκου
Φιλόλογος